11,5 milyon resmi satışa karşılık 7 milyon adede yaklaşan bir de kayıt dışı ekonomi oluştu. Sektör yetkilileri daha önceki uygulamaların çok da işe yaramadığına dikkat çekerek, “Vatandaşın telefona ulaşmasını ne kadar engellerseniz kayıt dışı da o kadar büyür. Bir de tersini deneyin” önerisinde bulundu.
Son yıllarda gerek ithalatı düşürmek, gerek yurt dışından yolcu beraberi telefon getirmek ve gerekse kayıtsız telefon kullanımını azaltmak amacıyla getirilen önlemler, bekleneni veremedi. İthalat adet olarak son 3 yılın en yüksek seviyesine yükselirken değer olarak tüm zamanların rekorunu kırdı. Benzer şekilde yolcu beraberi getirilen ve IMEI kaydı yapılan mobil cihaz sayısı 1 milyona yaklaşırken IMEI kaydı yapılmadan vergisiz kullanılan cihaz sayısı ise 1,5 milyonu geçti. Klonlanmış telefon sayısı ise 3,5-4 milyon ile yine rekor düzeye çıktı.
Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, kısıtlayıcı önlemlerin tüketicileri kayıt dışına ittiği gibi ülkenin de vergi kaybına yol açtığını vurgulayarak, “Rakamlar gösteriyor ki bugüne kadar uygulanan reçete işe yaramadı. İthalat artmaya, kayıt dışı ise büyümeye devam etti. Tüketicinin telefona ulaşmasını zorlaştırmak yerine gerek taksit gerek de düşük vergi ile kolaylaştırmak hem kayıt dışını düşürecek hem de vergi kaybını azaltacaktır. Bir de bu yolun denenmesinde fayda var” dedi.
Vergi oranı yüzde 100’ü geçiyor
Türkiye'ye gelen akıllı telefonlardan hali hazırda önce yüzde 1 Kültür Bakanlığı payı, sonra yüzde 12 TRT Bandrol ücreti kesiliyor. Ardından tüm bu rakamlara yüzde 50’ye varan oranda ÖTV ve yüzde 20 de KDV ekleniyor. Yani toplam vergi oranı yüzde 100’ü geçiyor. Artan kur ise fiyatlara yansıyor. Bu da son yıllarda birçok markanın giriş segmenti ürünlerde Türkiye’de üretime başlamasına yol açtı.
İthalatta tüm zamanların rekoru
Ekonomi Gazetesi’nden Yener Karadeniz’in haberine göre, ne vergi yolu ile artırılan önlemler, ne yerli üretim atağı ne de taksit sınırı, pazarda beklenen etkiyi yaratmadı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2021’de 4,3 milyona kadar düşen ithal telefon adedi, geçen yılın tamamında 5,1 milyonu geçti. Cep telefonu ithalatına ödenen fatura ise 2 milyar 374 milyon dolar ile tüm zamanların en yüksek değerini gördü. Üstelik ithal edilen telefonların segmenti de yükseldi. Telefon başına ithalat değeri 2019’da 152 dolar iken söz konusu rakam takip eden yıllarda sırasıyla 195 dolar, 367 dolar, 296 dolar ve 463 dolara yükseldi. 2023 sonu itibarı ile bu rakamlara sadece vergilerin eklenmesi ile telefon başına değer en az 30 bin TL’yi buluyor.
Kayıt ücreti 32 bin TL’ye yaklaştı
Sektörde kayba yol açan bir diğer sorun ise yolcu beraberi telefon! Yetkili merciler bu alanda da önlemleri artırdı ve son 3 yılda kayıt ücretini 6 bin TL’lerden 2023’te 20 bin TL’ye ve bu yıl da 31 bin 692 TL’ye çıkardı. Ancak bu vergilere rağmen oluşan fiyat farkı bu kanalda da büyümeyi durduramadı. BTK verilerine göre, 2022 yılında 22,6 milyon cep telefonu kayıt altına alındı. Yurt dışından yolcu beraberinde getirilerek kayıt altına alınan cihaz sayısı 2022'de yıllık yüzde 666 artışla 844 bin 877'ye ulaştı 2023’ün 11 aylık döneminde ise söz konusu rakam 815 bin 289’a çıktı. Yılın tamamında bu rakamın 2022’yi de geride bırakarak 900 bine yaklaşması bekleniyor.
Klonlanmış telefon sayısı 4 milyona ulaştı
Sektörde en büyük tehlike ise klonlama… Kullanılmayan telefonların IMEI numarasının kopyalanmasına dayanan bu alan kayıt dışı olduğu için kesin rakam bilinmiyor ancak sektör yetkilileri 3,5-4 milyona ulaşan bir rakamdan bahsediyor. 2021’de bu kapsamda 2 milyon adetlerden bahsedildiği düşünüldüğünde bu alanda da yüzde 100’e yakın bir artış olduğu görülüyor. Geçen yıl getirilen düzenleme ile kullanılmayan telefonların IMEI havuzundan silinme süresi düşürüldü ancak karar, çeşitli hazırlık süreçleri nedeni ile henüz uygulamaya geçmedi.
